Miasto położone w połowie drogi między Chełmżą a Golubiem-Dobrzyniem, liczące nieco ponad cztery tysiące mieszkańców. Gród w 1222 r. Konrad Mazowiecki przekazał biskupowi pruskiemu Chrystianowi. W 1231 r. miasto przeszło we władanie Zakonu Najświętszej Panny Marii Domu Niemieckiego w Jerozolimie, popularnie zwanego zakonem krzyżackim, który w 1275 r. zakłada miasto na prawie chełmińskim, budując jednocześnie zamek. W 1305 r. założono w Kowalewie szpital Ducha Świętego. W 1330 r. wojska polskie oblegały miasto, a po bitwie pod Grunwaldem na krótko je zajęły. W 1422 r. gród ponownie oblegli Polacy; załoga zamku spaliła go jednak w akcie rozpaczy. Kowalewo ostatecznie przyznano Polsce po II pokoju toruńskim; w tym czasie opisywano je jako spalone, za wyjątkiem zamku. Wojna i zmiana granic przyczyniły się do upadku miasta, którego ludność w ciągu XV wieku spadła z 1000 do około 300 obywateli. W I Rzeczypospolitej miejscowość zaczęła się odradzać i pełniła de facto rolę stolicy województwa. Tu się odbywały sejmiki chełmińskie, a lokalny starosta był jednocześnie wojewodą. Najazd szwedzki spowodował popadnięcie zamku i kościoła szpitalnego w ruinę. Po pierwszym rozbiorze Kowalewo całkowicie upadło i w 1833 r. utraciło prawa miejskie. Budowa linii kolejowej i powstanie kilku małych zakładów przemysłowych spowodowało ponowny rozwój miejscowości, która po 96 latach – w 1929 r. – odzyskała status miasta. Po 1956 r. włączono je w skład powiatu golubsko-dobrzyńskiego.
Najważniejszym zabytkiem jest gotycki kościół św. Mikołaja Biskupa, zbudowany w XIV wieku. W ścianie wschodniej, w dolnej strefie znajduje się wnęka ze śladami polichromii z XVI wieku, przedstawiającymi Chrystusa w grobie. Ponadto wystrój wnętrza pochodzi z czasów renesansu, baroku i rokoka. Wokół świątyni znajduje się cmentarz, otoczony murem, na terenie którego, na kopcu z głazów, leży czworoboczna głowica pochodząca z zamku. W mieście zachowały się ruiny zamku, wybudowanego między 1277 a 1303 r., znacznie rozbudowanego w pierwszej połowie XIV wieku. Po potopie szwedzkim forteca popadła w ruinę, a w XVIII wieku i w pierwszej połowie XIX
została w znacznym stopniu rozebrana. Zachowały się jedynie resztki gdaniska (średniowiecznej latryny stosowanej w zamkach) i murów przyziemia; na fundamentach wieży wzniesiono pobliską wieżę ciśnień. Do naszych czasów przetrwały również fragmenty murów miejskich otaczających niegdyś miasto z XIV-wieczną basztą. Zabudowa miasta pochodzi głównie z drugiej połowy XIX i XX wieku. W pobliżu, nad jeziorem Oszczywilk znajduje się średniowieczne grodzisko.
Dodaj komentarz