Źródła pisane wymieniają wieś po raz pierwszy w 1136 r. jako własność arcybiskupów gnieźnieńskich. W 1298 r. miejscowość przejmuje Mikołaj Jankowicz, który lokuje tu miasto, jedno z pierwszych na Pałukach. W XVII wieku Żerniki trafiają w ręce rodziny Padniewskich. Miasto znacznie ucierpiało podczas wojen ze Szwecją i nie podźwignęło się już z upadku; w 1849 r. odebrano mu przywilej lokacyjny. Obecnie miejscowość zatraciła miejski charakter; z dawnego układu urbanistycznego pozostał kwadratowy rynek przy skrzyżowaniu dróg.
Pod koniec XIII wieku w Żernikach erygowano parafię i wzniesiono drewniany kościół. W drugiej połowie XV wieku postawiono obecną, gotycką budowlę Narodzenia Najświętszej Marii Panny, ufundowaną przez Mikołaja Żernickiego. Niewielka, dwuprzęsłowa świątynia jest w formie typową wielkopolską fundacją możnowładczą, choć w detalach konstrukcyjnych wzorowaną na starszych budowlach Żnina i Cerekwicy. Po zniszczeniach powstałych podczas wojny ze Szwecją kościół przebudowano, nadając mu częściowo cechy barokowe; w wyposażeniu najcenniejsze są jednak, odkryte w 1978 r., a odrestaurowane pod koniec XX wieku, późnogotyckie malowidła ścienne z 1573 r. o tematyce maryjnej i chrystologicznej. Malunek na ścianie północnej przedstawia temat związany z Niepokalanym Poczęciem Najświętszej Marii Panny, zaś w prezbiterium Chrystusa Zmartwychwstałego. Ponadto wnętrze kryje wystrój manierystyczno-barokowy, w którym warto zwrócić uwagę na ołtarz główny, ze sceną koronacji Najświętszej Marii Panny z XVII wieku. Metryką wyróżnia się drewniana, późnogotycka kropielnica. Przy kościele stoi drewniana dzwonnica z 1884 r. z dzwonami – pierwszym z 1630 r., odlanym w Poznaniu na zamówienie miasta i drugim, ze zrujnowanego poewangelickiego kościoła w Zrazimiu.
Dodaj komentarz